lunes, 10 de agosto de 2020

Y NOS JUIMOS A CACHIR ALFALFA


-Oye primo, creyo que ya se ju´el Macote… maver, tiratéeee una huaspiaditaaa…

-¿Y por qué no l´uacís vos? Tú que decís ser bien macho, maver… sacá la torocma, un tantito…

-¡Apostemos! Quien saque el ocollo más chico, pierde…

-¡Te jodiste! Sacaláaa vos… q´uiay t´espera el Macote con su zurriaga d´ia tres varas, cojudooo…

Esa mesmita mañana, la tiya Maura, hermosa matrona, amorosa y atenta como nadies, s´iabiya levantau a las cinco de la mañana como tuitos los diyas del año pa´ver si ya habiya madurau la chicha cernida la noche anterior e´nesas chombas d´iajunto  la cocina hecha diestramente con sillar y barro; luego, cruzó la calle y se jue al frente de su picanteriya, ande teniiya tuita su “basura” p´atizar la concha.

Dispués de tirar u´nojiadita, se dio con la sospresa que no teniya paja seca ni p´ervir un huevo; tampoco pudo encontrar n´iuna gota de huacacara, ni siquiera un tantito de broza p´encender el fuego; solo quedaba unos cuantos montones de ráices d´ialfalfa seca q´uiaviya sido rapiada tres meses aontes. En la tarde anterior, cuando estabámos sirviendo los ricos americanos, nos dijo: “

-… “ya n´uay nada de basura… no sé con qué diablos voy a cocinar, ¡Carajo!… Así que mañana mismo se me van and´esas tabladas d´ialfalfa del Aquilino y vosotros me conseguís alguito pa´cocinar… ¿Y qué picantes gua entregar a los cliyentes, ahhh?

Los tres maltones qu´estabamos en la mesa nos miramos y nos sonreyimos, porque algunos diyas atrás, cuando juimos a pallapar las papas and´el Lucho Barreda, vimos que y´eran varias semanas que habiyan rompido las tabladas d´ialfalfa, porque ya hicieron cinco cortes y´esas ráices y´astaban listitas pa´meterlas en un quepi bien mercadito.

Pero antes de meternos en ese escondrijo, esa mañanita qu´estaba tan clarita, el sol y´astaba por salir y los jílgueros se rompiyan el pico pa´cantarnos alegremente. De los tres maltones, solo el Valentín y yo juimos pa´cumplir el encargo, la Marga, teniya que cargar e´lagua junto con la Alberta. Cada quien tomó su mantel, se lo tiró al lomo co´muna chalina y juimos pa´juntar las ráices. Nos quitamos los caucachos y chimbamos la lloclla que n´uestaba cargada en ese tiempo. Trepamos el Bordo Alto, cuidando de no cayernos porque los sillares estaban pircados y se moviyan mucho. Ya habíyamos caminau como tres tabladas de trigo, por frente al Molino de Chullo, y dia´de pronto, descubrimos otros topos d´ialfalba ricién calchadita en una güena parte. Nos miramos y como si nos poniéramos d´iacuerdo, empezamos a cachir rapidito a dos manos, mirando d´ialau a lau por si vineise algún cuidante. Ya habíyamos cortau un buen atau y lo tiramos al hombro, listos pa´regresar a la casa. De pronto, dend´el molino viñeron juertes chiflidos conocidos y d´iapoquitos se nos veniya volando ese acalorau jinete, montau en su caballo como si juera el mismo diablo; con una gigantesca rienda en su mano, con la otra seguraba su´inquieto huacali; a pesar d´ello, seguiya juetiando a la bestia y pronto estaba solo com´ua unos cinco topos de nuestra rishente cosechita d´ialfalfa. Cada cual chapó, trote, trote, su atau y mandándoselo al lomo, dijimos: patitas pa´que te quiero.

AREQUIPEÑISMOS: basado en el DICCIONARIO DE AREQUIPEÑISMOS de Juan Gmo. Carpio Muñoz.

Aontes: antes

Atau: atado, carga

Broza: restos de ramas o pasto seco

Calchar: segar, cortar

Caucacho: zapato rústico

Concha: cocina, fogón

Chimbar: cruzar un riachuelo o una corriente con poco líquido

Dende: desde

D´ialau: de lado

Huacacara: bosta seca; combustible popular

Huacali: sombrero de ala ancha

Juerte: fuerte

Juetiando: pegando con el fuete para estimular la cabalgadura

Lloclla: torrentera

Mercadito: más que suficiente; con yapa

Ocollo: renacuajo

Pallapar: rebuscar el fruto después de la cosecha

Patitas pa´que te quiero: Exp. Escaparse, huir

Pircado: sobrepuesto, amontonado

Quepi: montón, atado; bulto que se carga en la espalda

Rapiar: recoger raíces, generalmente de alfalfa para combustible

Tablada: conjunto de chacras en una planicie

Topo: medida agraria de pequeña extensión para una familia

Torocma: cabeza

Trote, trote: rápido, apurado

Un´ojiadita: una ojiadita; dar un vistazo

No hay comentarios.:

Publicar un comentario